سه ماهه سوم بارداری؛ پاسخ به مهم‌ترین پرسش‌های مادران

می‌گویند مادران برای مدتی مشخص دست فرزندان خود را می‌گیرند، اما قلب آنها تا ابد همراهشان خواهد بود. احتمالا لمس واقعی این جمله با مادر شدن آغاز می‌شود.

با تمام سختی‌ها و مشقت‌های بارداری (هم فیزیکی و هم روانی) که دگرگونی‌های چشمگیری را طی این ماه‌ها برایتان رقم زده، باید بگویم پایان راه بارداری و به وقوع پیوستن لحظات شگفت‌انگیز مادر شدن نزدیک است. سه ماهه سوم بارداری نوید تحقق آرزوی شیرین شماست.

سه‌ماهه سوم از حدود هفته بیست‌وهشتم بارداری آغاز می‌شود و تا زایمان ادامه دارد که ممکن است در هفته چهلم بارداری رخ دهد.

۹۰ روز آخر بارداری به مانند دوره‌های قبلی خود زمان‌بندی، علائم و نگرانی‌های خاص خود را دارد. مادران و همراهان آنها باید موارد مهمی را حتما لحاظ کنند. باید هوشیار باشید. در واقع باید بدانید که از چه اقداماتی اجتناب کرده و چه مواردی را حتما باید رعایت کنید.

در این مقاله به مهم‌ترین پرسش‌های شما در خصوص سه ماهه سوم بارداری پاسخ خواهیم داد. اینکه سه ماهه سوم بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟ علائم رایج این دوره مهم بارداری چیست؟ چه زمانی باید نگران سه ماهه سوم بارداری باشم؟ رشد کودک در طول این مدت چقدر است؟

سه ماهه سوم بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟

این دوره مهم از حدود هفته بیست‌وهشتم بارداری آغاز می‌شود و تا زایمان ادامه دارد که ممکن است در هفته چهلم بارداری رخ دهد. به عبارت دیگر، سه‌ماهه سوم شما از حدود هفته بیست‌وهشتم تا هفته چهلم یا ماه‌های هفتم تا نهم بارداری به طول می‌انجامد. در مجموع، سه‌ماهه سوم حدود سیزده هفته طول می‌کشد.

اما این احتمال وجود دارد که زایمان چند هفته زودتر یا دیرتر انجام گیرد. در واقع، حدود 30% از تمام نوزادان از مرز چهل هفته می‌گذرند.

اگر مورد شما هم اینطور است، می‌توانید از این ترفندها برای القای زایمان طبیعی استفاده کنید. اما اگر زایمان به هفته چهل‌ویکم یا چهل‌ودوم برسد (بسته به عملکرد پزشکی و شرایط شما)، احتمالا زایمان شما به تأخیر افتاده است. اگر زایمان در این مرحله به خودی خود آغاز نشود، پزشک ممکن است از روی القا کمک بگیرد.

تحمل کنید! تقریبا به پایان کار رسیده‌اید.

علائم سه ماهه سوم بارداری چیست؟

با وجود یک نوزاد پرتحرک در داخل شکم، احتمالا فعالیت جنینی زیادی را احساس می‌کنید. همچنین ممکن است ضمن بزرگ‌تر شدن برآمدگی شکم، تغییراتی را در بدن خود مشاهده کنید که شامل موارد زیر هستند:

• حالت تهوع: ناخوشی صبحگاهی پس از ۹۰ روز اول تسکین می‌یابد، اما احتمال دارد-به ویژه اگر دوقلو یا چند قلو دارید-حالت تهوع تا زمان زایمان ادامه پیدا کند.
• سردرد: بوها، کمبود خواب، استرس، گرمازدگی و عوامل دیگر می‌توانند باعث سردرد یا میگرن در سه‌ماهه سوم بارداری شوند. سعی کنید یک برنامه منظم غذایی داشته باشید، ورزش کنید و خوب بخوابید و زمان لازم را به کاهش استرس اختصاص دهید.
• اسهال: همانطور که بدن شما برای زایمان آماده می‌شود، بعضی از ماهیچه‌ها-از جمله راست‌روده-شل شده و باعث اسهال قبل از زایمان می‌شوند. هنوز چند هفته (یا چند ماه) تا موعد زایمان باقی مانده؟ ممکن است به خاطر تمام آن فیبرهای اضافی در رژیم غذایی یا مشکل معده باشد. اگر علائم اسهال بیش از چند روز باقی ماند، با پزشک خود تماس بگیرید.
• شکم‌درد: همانطور که لیگامان‌ گرد شما (که زیر شکم را نگه می‌دارد) برای انطباق با برآمدگی شکم کشیده می‌شود، ممکن است گرفتگی یا درد شدیدی را احساس کنید. در این حالت، کاری جز استراحت نخواهید داشت.
• تیر کشیدن واژن: هیچ کسی نمی‌داند که چه چیزی باعث تیر کشیدن واژن می‌شود و یک شوک ناگهانی و شدید به این ناحیه وارد می‌کند. یک نظریه این است که کودک به عصبی که به دهانه رحم متصل است، فشار می‌آورد. غیر از تغییر موقعیت، کار زیادی نمی‌توانید برای تسکین درد انجام دهید، و اینکه صبر کنید. اما فقط باید چند ثانیه طول بکشد. اگر درد بیش از این ادامه پیدا کرد، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
• خستگی: در سه‌ماهه سوم، به دلیل فشارهایی که بارداری به بدن شما تحمیل می‌کند، احساس خستگی بیشتری خواهید داشت؛ پس خوب و مرتب غذا بخورید، فعالیت کنید و مشکلات خواب خود را به حداقل برسانید.
• سوزش سر دل (ریفلاکس اسید): در چند هفته انتهایی بارداری، رحم شما معده و محتویات آن را به سمت بالا فشار می‌دهد و باعث یک حس سوزش مداوم می‌شود. اگر این مسئله شما را اذیت می‌کند، با پزشک خود درباره مصرف مهارکنندگان پمپ پروتونی (PPIs) یا مسدودکننده‌های H2 مشورت کنید که استفاده از آنها در دوران بارداری بی‌خطر است.
• انقباضات براکستون هیکس: در حالیکه بدن شما خود را برای زایمان آماده می‌کند، این انقباضات تمرینی نامنظم را حش خواهید کرد تا زمانی که زایمان واقعی آغاز شود.
• وریدهای واریسی: به دلیل پمپاژ خون اضافی، ممکن است این وریدهای برآمده (از جمله بواسیر، که در واقع نوعی واریس است) را در قسمت تحتانی بدن خود مشاهده کنید. خبر خوب: اگر قبل از بارداری چنین مشکلی نداشتید، احتمالا بعد از زایمان برطرف می‌شوند.
• ترک پوستی: این ترک‌های کوچک که در طول بارداری بر روی پوست ظاهر می‌شوند، معمولا ژنتیکی هستند. پوست خود را مرطوب نگه دارید تا ترک‌ها به چشم نیایند.
• كمر درد: همانطور که هورمون بارداری ریلکسین مفاصل را شل می‌کند و شکم برآمده مرکز ثقل شما را به سمت جلو هدایت می‌کند، ممکن است احساس کمردرد کنید. دلیل دیگری که باید پاهای خود را به معنای واقعی کلمه بالا بگیرید (از طرف دیگر، درد شدید در ناحیه کمر و پاها می‌تواند نشانه سیاتیک باشد).
• بی‌خوابی: گرفتگی عضلات پا، رفت‌وآمد مکرر به دستشویی و دردهای عمومی (بدون ذکر سایر علائم بارداری)، همگی می‌توانند خواب شما را در سه ماهه سوم بارداری به شکل جدی مختل کنند. در واقع، بی خوابی بیش از 75% از خانم‌های باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چند شب بی‌خوابی احتمالا مشکل بزرگی نیست، اما اگر ادامه پیدا کند باید با پزشک خود در مورد راه‌های کنترل آن صحبت کنید. شاید بتوانید ملاتونین یا مکمل منیزیم مصرف کنید.
• رویاهای دیوانه‌وار: با نزدیک شدن به موعد زایمان، رویاهای شما به لطف هورمون‌های بارداری واضح‌تر از همیشه هستند. این رویاها کاملا عادی هستند، پس کمی به نمک ماجرا اضافه کنید و از آن یک داستان جالب برای عزیزان خود بسازید.
• دست و پا چلفتی شدن: در سه ماهه سوم بارداری هورمون‌های شما در حال افزایش هستند، شکم شما را از حالت تعادل خارج می‌کند و فراموشکارتر از همیشه هستید. همه خانم‌های باردار مثل شما هستند، پس فقط سعی کنید مراقب باشید و در مورد این مسئله شوخ‌طبعی به خرج دهید!
• عدم کنترل مثانه: عطسه می‌کنید و ادرارتان می‌ریزد. در واقع، تمام آن وزن اضافی به لگن شما فشار وارد می‌کند. راه نجات این است که هر روز تمرینات کگل را انجام دهید.
• نشت سینه‌ها. این یعنی بدن شما خود را برای تغذیه کودک گرم می‌کند.
• افزایش وزن: کودک شما در حال افزایش وزن است، اما وزن شما احتمالا با نزدیک شدن به موعد زایمان کم می‌شود. اضافه کردن چهار تا 5 کیلو وزن در این دوره غیر عادی نیست. همچنین اگر در پایان ماه نهم چند کیلو وزن کم کنید، کاملا طبیعی است.

با وجود تمام علائم سه ماهه سوم بارداری و سنگینی شدیدی که احساس می‌کنید، باید سعی کنید چشم خود را به پاداش نهایی بدوزید: کودک زیبای شما که تنها چند هفته دیگر با او دیدار خواهید کرد!

چه زمانی باید نگران این دوره مهم بارداری باشم؟

شما احتمالا می‌خواهید در زمان شروع زایمان فعال، زمانی که نوزاد در راه است، به بیمارستان بروید (البته برای اطمینان با پزشک خود مشورت کنید).

با نزدیک شدن به روز زایمان، ممکن است علائم کاذب زایمان را تجربه کنید – اما علائم واقعی زایمان که باید مراقب آنها بود عبارتند از:

• افتادن بچه: در حدود هفته سی‌وششم، ممکن است کمی کج و سنگین راه بروید؛ چون نوزاد داخل لگن شما می‌افتد.
• نمایش خونین: ترشح این مخاط رشته‌ای که صورتی یا قهوه‌ای رنگ است، نشان می‌دهد که زایمان در راه است. همچنین ممکن است متوجه ترشح پلاک مخاطی شوید یا اصلا متوجه نشوید (که راه رحم را به دنیای بیرون می‌بندد).
• فشار لگن: احساس گرفتگی در ناحیه کشاله ران می‌تواند نشانه زایمان باشد، زیرا دهانه رحم شروع به گشاد شدن می‌کند.
• انقباضات زایمان: در سه ماهه سوم بارداری در مقایسه با انقباضات براکستون هیکس، هر چه بیشتر حرکت کنید، این انقباضات به جای آنکه تسکین یابند تشدید می‌شوند.
• پارگی کیسه آب: ممکن است این اتفاق تا زمانی که در بیمارستان هستید رخ ندهد.

با این وجود، اگر علائم زایمان زودرس یا هر یک از علائم هشداردهنده اواخر بارداری را تجربه کردید، با پزشک خود تماس بگیرید:

• خونریزی شدید واژن
• درد شدید واژن
• درد شدید در ناحیه تحتانی شکم
• تب بالای 38 درجه
• درد شدید در زیر شکم
• افزایش وزن ناگهانی

نکته: همیشه به غرایز خود اطمینان کنید و زمانی که نزدیک زایمان هستید، در یک جای امن قرار بگیرید.

رشد کودک در سه ماهه سوم بارداری چقدر است؟

کوچولوی شما در این دوره بسیار بزرگ‌تر می‌شود و از یک‌ونیم کیلو وزن و چهل سانتی‌متر قد در هفته بیست‌وهشتم به سه یا چهار و نیم کیلو وزن و چهل‌وهشت تا پنجاه‌وپنج سانتی‌متر قد در هفته چهلم می‌رسد.

از آنجایی که کودک خیلی سریع رشد می‌کند، از اینکه به خاطر کاهش فضای زندگی‌اش لگدهای محکمی به شما وارد کرد، تعجب نکنید. مهم‌ترین نکاتی که باید در سه ماهه سوم بارداری به آنها توجه کنید عبارتند از:

• استخوان‌ها: از آنجایی که غضروف در ماه‌های هفتم و هشتم به استخوان تبدیل می‌شود، کودک از شما کلسیم می‌گیرد؛ پس حتما غذاهای حاوی کلسیم بخورید.
• مو، پوست و ناخن: در هفته سی‌ودوم بارداری، پوست شفاف کودک مات می‌شود. در هفته سی‌وششم، با از بین رفتن ورنیکس (ماده مومی‌شکلی که از پوست در برابر مایع آمنیوتیک محافظت می‌کند) و لانوگو (پوست خزدار) چربی بیشتری انباشته می‌شود.
• دستگاه گوارش: در هفته‌های پایانی، مکونیوم-یا اولین مدفوع کودک، که بیشتر از سلول‌های خونی، ورنیکس و لانوگو تشکیل شده است-در روده کودک انباشته می‌شود.
• حواس پنجگانه: گیرنده‌های لمسی کودک در حدود هفته بیست‌ونهم یا سی‌ام به طور کامل توسعه می‌یابند. در هفته سی‌ویکم، کودک سیگنال‌هایی را از هر پنج حواس دریافت می‌کند، روشنایی و تاریکی را تشخیص می‌دهد، آنچه را که می‌خورید می‌چشد و به صدای شما گوش می‌دهد.
• مغز: در سه ماهه سوم، مغز کودک سریع‌تر از همیشه رشد می‌کند و مهارت‌های بسیار خوبی مانند پلک زدن، رویا دیدن و تنظیم دمای بدن را تجربه می‌کند.

در حدود هفته سی‌وچهارم، بدن نوزاد به سوی جنوب می‌چرخد و در حالت سر و ته قرار می‌گیرد. مگر آنکه کودک با سرسختی در وضعیت بریچ باقی بماند، که در این صورت پزشک احتمالا با دست نوزاد را در هفته سی‌وهفتم می‌چرخاند.

مهم‌ترین چک‌لیست سه ماهه سوم بارداری

در دوره سه ماهه سوم بارداری نزدیک زایمان خود هستید، اما کارهای زیادی برای انجام دادن دارید. (البته برای شما علاوه بر این موارد که پایین‌تر ذکر خواهیم کرد، ۸ چک لیست کامل از اقلام و وسایل ضروری قبل از تولد نوزاد را در مطلبی جداگانه فراهم کرده‌ایم) با این اوصاف مهم‌ترین کارهایی که باید در سه ماهه سوم انجام دهید عبارتند از.

• حرکت جنین را کنترل کنید: تقریبا از هفته بیست‌وهشتم به بعد، بهتر است ضربات کودک را به طور منظم بشمارید و هر گونه تغییر در فعالیت او را به خصوص در ماه نهم یادداشت کنید.
• مراقب وزن خود باشید: افزایش وزن بارداری در ابتدای سه‌ماهه سوم سرعت می‌گیرد و با نزدیک شدن به موعد زایمان کاهش می‌یابد. حتی ممکن است یک یا دو کیلو وزن کم کنید. اگر به اندازه کافی وزن اضافه نکردید یا اگر افزایش وزن بیش از حد داشتید، با پزشک خود برای تنظیم یک رژیم بارداری و بازگشت به مسیر اصلی مشورت کنید.
• به فعالیت بدنی ادامه دهید: تا زمانی که نظر پزشک مساعد باشد و نکات ایمنی را رعایت کنید، می‌توانید به انجام تمرینات بارداری تا موعد زایمان ادامه دهید.
• برای معاینات سه‌ماهه سوم بارداری برنامه‌ریزی کنید: اگر قبلا این کار را انجام نداده‌اید، باید تست غربالگری گلوکز خود را حدود هفته بیست‌وهشتم (یا در آغاز ماه هفتم)، تست کم‌خونی را در حدود ماه هفتم و تست استرپتوکوک گروه بی را در ماه نهم انجام دهید. پزشک همچنین در ماه نهم معاینه داخلی دهانه رحم را انجام می‌دهد تا ببیند آیا افاسمان و اتساع (نازک شدن و باز شدن دهانه رحم) شروع شده است یا خیر. اگر وضعیت شما «پرخطر» تلقی شود، پزشک ممکن است برای یک پروفایل بیوفیزیکی یا تست بدون استرس در چند هفته باقیمانده برنامه‌ریزی کند تا مطمئن شود همه چیز طبق روال پیش می‌رود.
• در بیمارستان به گشت و گذار بپردازید: اگر قبلا این کار را نکرده‌‌اید، ماه هفتم زمان بسیار خوبی برای گشت و گذار در بیمارستان یا مرکزی است که در آن قصد زایمان دارید.
• پزشک اطفال کودک را انتخاب کنید: در حدود هفته سی‌ودوم با چند پزشک صحبت کنید و سؤالات خود را بپرسید تا به گزینه مورد نظر خود برسید.
• وسایل کودک را بخرید: مطمئن شوید که لوازم ضروری و البسه مورد نیاز کودک را خریده‌اید. تخت، کالسکه، صندلی ماشین (که باید کودک را در آن از بیمارستان به خانه بیاورید)، میز تعویض پوشک و مانیتور کودک از جمله مهم‌ترین موارد هستند. برای خرید لباس نوزاد حتما به فروشگاه bcc سر بزنید. ضمنا نصب صندلی ماشین را به یک فرد حرفه‌ای بسپارید.
• بیاموزید: علاوه بر کلاس زایمان که به شما کمک می‌کند برای زایمان آمادگی بیشتری داشته باشید، می‌توانید در کلاس‌هایی در رابطه با احیای قلبی ریوی (CPR) و مراقبت از نوزاد شرکت کنید.
• آمادگی برای شیردهی (اگر تمایل دارید): بهترین زمان برای یادگیری شیردهی قبل از تولد نوزاد است. حتی می‌توانید در کلاس شیردهی شرکت کنید یا در صورت نیاز از یک مشاور شیردهی را کمک بگیرید.
• با مراحل زایمان آشنا شوید: با یادگیری آنچه که در طول زایمان زودرس، فعال و انتقالی و همچنین بیرون دادن نوزاد و جفت رخ می‌دهد، برای تولد کوچولوی آماده شوید.
• به این فکر کنید که چطور می‌خواهید درد زایمان را مدیریت کنید: آیا داروی اپیدورال یا داروی دیگری برای مدیریت درد زایمان می‌خواهید؟ آیا به زایمان طبیعی در وان فکر می‌کنید؟ حالا وقت آن است که گزینه‌های خود را با پزشک در میان بگذارید.
• برنامه زایمان خود را کنترل کنید: با فکر کردن به اینکه می‌خواهید اپیدورال دریافت کنید یا خیر، و اینکه چه کسی و در چه زمانی بند ناف نوزاد را می‌برد، برنامه زایمان خود را کامل کنید (توجه داشته باشید که وقتی زمان بیرون دادن کودک فرا می‌رسد، همیشه همه چیز طبق روال پیش نمی‌رود؛ مهم‌ترین مسئله این است که شما و کودک‌تان ایمن و سالم باشید!)
• محل نگهداری نوزاد را برپا کنید: تمام وسایل لازم را برای محل نگهداری از نوزاد تهیه کنید. وسایل اصلی شامل شیشه شیر، لباس، پوشک، دستمال مرطوب، پستانک و شیر خشک هستند (اگر قصد شیر دادن ندارید).
• برآمدگی شکم خود را به خاطر بسپارید: چند عکس از این برآمدگی زیبا بگیرید. می‌توانید آنها را در اتاق نوزاد آویزان کنید یا بعدا آنها را به آلبوم عکس کودک اضافه کنید.
• یخچال خود را پر کنید: بهتر است چند وعده غذایی درست کنید و آنها را برای چند هفته اول در فریزر نگه دارید، تا زمانی که مشغول رسیدگی به نوزاد جدید خود هستید و دوره نقاهت را می‌گذرانید، به مشکل نخورید.
• یک برنامه‌ریزی مالی انجام دهید: مخارج بچه‌دار شدن می‌تواند به سرعت افزایش یابد، بنابراین یک بودجه جدید برای خانواده تنظیم کرده و از آن پیروی کنید.
• کیف بیمارستان را ببندید: کیف را سبک ببندید، اما از وسیله‌های راحتی که می‌خواهید در بیمارستان همراه خود داشته باشید غافل نشوید.
• بانک خون بند ناف را فراموش نکنید: اگر به بانک خون بند ناف-دولتی یا خصوصی- فکر می‌کنید، مطمئن شوید که پزشک از برنامه‌های شما آگاه است. همچنین فراموش نکنید که بسته‌های خون بند نافی را که بانک برای شما می‌فرستد، در کیف بیمارستان بگذارید.
• یاد بگیرید که بعد از زایمان چه اتفاقی می‌افتد: در مورد آنچه که پس از زایمان رخ می‌دهد مطالعه کنید تا بدانید بدن شما ترمیم می‌شود و با نقش جدید خود تطبیق می‌یابد.
• برای اولین تولد نوزاد آماده شوید: خود را برای تمام نقاط عطف هیجان‌انگیزی که در اولین سال زندگی کودک رخ می‌دهند، آماده کنید. اتفاقات زیادی انتظار شما را می‌کشند!

در سه ماهه سوم بارداری از چه چیزهایی باید اجتناب کرد

با بزرگ شدن شکم و کاهش سطح انرژی، ممکن است دست به هیچ کاری نزنید. خبر خوب: حالا که در پایان دوره بارداری خود هستید، زمان زیادی برای خود ندارید. چند چیز وجود دارد که در سه‌ماهه سوم باید از آنها اجتناب کنید. به زودی می‌توانید خیلی از آنها را از سر بگیرید!

• سفر: شاید بدیهی باشد، اما اگر موعد زایمان شما نزدیک است، احتمالا دوست ندارید خیلی از خانه دور شوید. بعلاوه، استفاده از برخی از وسایل حمل و نقل مانند هواپیما، بسته به خط مشی شرکت‌های هواپیمایی، بعد از حدود هفته سی‌وششم (و شاید زودتر) ممنوع است.
• به پشت دراز بکشید: احتمالا چندین ماه است که روی شکم خود نمی‌خوابید یا ورزش نمی‌کنید. اما باید از دراز کشیدن به پشت در دوران بارداری اجتناب کنید، زیرا وزن رحم و جنین می‌تواند وریدی که خون را از اندام‌های تحتانی به قلب می‌رساند، فشرده کند و باعث احساس تهوع و تنگی نفس شود.
• وان داغ و سونا: شاید هیچ‌وقت به این اندازه دوست نداشتید یک حمام آب داغ داشته باشید. اما باید تا زمان زایمان از وان آب داغ و سونا (به ویژه، هر چیزی که دمای بدن را به بالای 38 درجه می‌رساند) اجتناب کنید. اگر حمام می‌کنید، دمای آب را در حدود 36 تا 37 درجه نگه دارید و این مسئله را با دماسنج کنترل کنید. مراقب باشید تعادل خود را در وان از دست ندهید.
• ورزش در هوای گرم: لزومی ندارد که در سه‌ماهه سوم بارداری از ورزش دست بکشید، اما باید از ورزش کردن در هوای گرم اجتناب کنید. حالا وقت آن نیست که یوگای داغ (بیکرام) را امتحان کنید. در خانه بمانید تا احتمال گرمازدگی یا کم‌آبی بدن کاهش یابد.
• الکل: الکل به هر مقدار در هیچ دوره‌ای از بارداری بی‌خطر نیست. بنابراین فعلا از نوشیدنی‌های غیر الکلی استفاده کنید.
• غذاهای خام یا نیم‌پز: غذاهای خام و نیم‌پز (مرغ، تخم مرغ، گوشت یا ماهی) می‌توانند حاوی باکتری‌های عفونت‌زا باشند. بنابراین، تا پایان دوران بارداری از خوردن آنها اجتناب کنید.
• لبنیات و آب‌میوه‌های غیر پاستوریزه: شاید زیاد با شیر یا آب‌میوه‌های غیر پاستوریزه مواجه نشوید، اما ممکن است به پنیرهای خاصی بر بخورید که از شیر غیر پاستوریزه تهیه شده‌اند. برای مثال، پنیرهای نرم مانند بری، بز و فتا بسیار مضر هستند. برچسب محصولات را بررسی کنید تا مطمئن شوید که محصول مورد نظر از ترکیبات پاستوریزه تهیه شده است.

هیجان‌زده‌اید؟ باید هم باشید. چیزی نمانده که فرزند خود را ملاقات کنید!

برای مطالعه و دریافت راهنمای کامل‌تر در خصوص این موضوع می‌توانید مروری بر صفحه اختصاصی راهنمای بارداری داشته باشید.

پی‌نوشت مطلب:

• این یادداشت با عنوان Your Guide to the third Trimester of Pregnancy پیشتر در نشریه اینترنتی whattoexpect.com منتشر و توسط تیم تحریریه بی‌سی‌سی مگ تدوین و ترجمه شده است.
• بی‌سی‌سی مگ ژورنالی برای مادران و کودکان است که مستقیما با رویکرد حمایت از مخاطبان و همراهان و همچنین اطلاع‌رسانی، با اتکا بر منابع معتبر و به پشتوانه سیاست‌های مراقبتی برند بی‌سی‌سی منتشر می‌گردد. لازم به ذکر است که هیچ یک از مطالب یا مقالات بی‌سی‌سی مگ جایگزین مشاوره یا نظر مستقیم پزشک متخصص نخواهد بود. بنابراین همواره مشورت با پزشک را اولویت خود قرار دهید.