همه بچه‌ها تا قبل از تکلم صحیح و قابل فهم یک زبان رایج دارند. زبانی که بزرگترها از فهم آن عاجز هستند. بله. همینطور است. قبل از اینکه کودکان یاد بگیرند به یک زبان واقعی صحبت کنند، فارسی، ترکی، کردی و یا هر زبان دیگری از خود صداهایی در می‌آورند. این همان گفتار کودکانه است که در کل جهان یک جور به نظر می‌رسد.
اما چه زمانی اولین کلمات کودک را خواهید شنید؟ غالبا نقاط عطف در یادگیری تکلم در سه سال اول زندگی که مغز کودک به سرعت در حال رشد است، مشاهده می‌شود. طی این دوره، توسعه تکلم کودک به مهارت‌های شما در گفتار کودکانه و مهارت‌های خود کودک بستگی دارد. برای فهم بهتر موضوع تا انتهای مقاله را به دقت بخوانید.
۱. چه زمانی اولین کلمات کودک را خواهید شنید؟
اولین «گفتار کودکانه» غیرکلامی است. و بلافاصله پس از تولد شنیده می‌شود. کودک چهره خود را در هم می‌کشد، گریه می‌کند و پیچ و تاب می‌‌خورد تا احساسات و نیازهای فیزیکی مانند ترس و گرسنگی، خستگی و سیری را نشان دهد.
والدین خوب یاد می‌گیرند که به گریه‌های کودک گوش دهند و آنها را تفسیر کنند. اینکه دقیقا چه زمانی اولین کلمات آنها را خواهید شنید، از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. اما به طور کل اگر کودک شما در طول توسعه توانایی حرف زدن خود به هر کدام از مراحل مهم زیر نرسید، با یک پزشک اطفال مشورت کنید. (بیشتر بدانید: ۱۱ مورد از مهم‌ترین علائم رفتاری و نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد)
۲. نقاط عطف در طول توسعه توانایی کودک برای حرف زدن
- تکلم کودک در سه ماهگی: «کودک در سه ماهگی به صدای شما گوش می‌دهد، به چهره شما را در حین حرف زدن نگاه می‌کند و سرش را به سمت صداها، موسیقی و اصوات دیگر که از اطراف شنیده می‌شوند، می‌چرخاند. بسیاری از نوزادان صدای خانم‌ها را به آقایان ترجیح می‌دهند. بسیاری از نوزادان هم صداها و موسیقی‌هایی را که در رحم مادر می‌شنیدند، ترجیح می‌دهند. در پایان سه ماهگی، کودکان شروع به ادای صداهای تکراری و یکنواخت می‌کنند.»
- تکلم کودک در شش ماهگی: «کودک در شش ماهگی با صداهای مختلف شروع به حرف زدن می‌کند. مثلا ممکن است بگوید «با با» یا «دا دا». کودکان در پایان شش یا هفت ماهگی به شنیدن اسم خود واکنش نشان می‌دهند و زبان مادری را تشخیص می‌دهند. همچنین از لحن صدا برای ابراز خوشحالی یا ناراحتی خود استفاده می‌کنند. برخی از والدین، «با با» گفتن کودک را اولین کلمه او می‌پندارند-«بابا!» اما صدا درآوردن در این سن معمولا به صورت تصادفی انجام می‌شود و معنی و مفهوم خاصی ندارد.»
- تکلم کودک در نه ماهگی: «کودکان پس از نه ماهگی می‌توانند چند کلمه اصلی مثل «نه» و «بای بای» را بفهمند. همچنین می‌توانند از طیف وسیعی از صداهای صامت و لحن صدا استفاده کند.»
- تکلم کودک در 12- 18 ماهگی: «بیشتر کودکان تا دوازده ماهگی می‌توانند چند کلمه ساده مثل «مامان» و «بابا» را بیان کنند. و واقعا می‌توانید این کلمات را از زبان آنها بشنوید. همچنین، آنها می‌توانند درخواست‌های کوتاه و تک‌بخشی شما را بفهمند (حتی اگر پیروی نکنند) یا به آنها واکنش نشان دهند. مثلا وقتی می‌گویید «آن را زمین بگذار!»، متوجه می‌شوند.»
- تکلم کودک در ۱۸ ماهگی: «کودکان در این سن می‌توانند چندین کلمه ساده را بیان کنند و به اشیاء، افراد و اعضای بدن اشاره کنند. آنها کلمات یا صداهایی را که از شما می‌شنوند، تکرار می‌کنند. اما اغلب ابتدا یا انتهای کلمات را ادا نمی‌کنند.»
- تکلم کودک در دو سالگی: «کودکان در 2 سالگی چند کلمه را کنار هم می‌گذارند و جملات چند کلمه‌ای مثل «بای بای مامان» یا «شیر میخورم» درست می‌کنند. کودکان در این سن یاد می‌گیرد که کلمات فقط به معنی اشیاء نیستند و مفهوم انتزاعی مالکیت را نیز می‌رسانند.»
- تکلم کودک در سه سالگی: «در 3 سالگی، دایره لغات کودک به سرعت کامل می‌شود و نقش بازی کردن به درک مفاهیم انتزاعی و سمبلیک مانند «حالا»، احساساتی مانند «ناراحتی» و مفاهیم مکانی مانند «درون» و «بیرون» کمک می‌کند.»
۳. آیا می‌توانید به کودک یاد دهید که صحبت کند؟
جالب است بدانید کودکان مدت‌ها پیش از آنکه بتوانند حرف بزنند، متوجه حرف‌های شما می‌شوند. بسیاری از بچه‌ها ابتدا شاید یک تا دو کلمه بتوانند بیان کنند، در صورتی که ۲۵ کلمه یا بیشتر را می‌فهمند. با توجه به نکات زیر می‌توانید به بچه‌ها کمک کنید حرف زدن یاد بگیرد:
- تماشا کنید: کودک ممکن است با بلند کردن دستان خود به سمت شما، بخواهد به شما بگوید که بلندش کنید، یک اسباب‌بازی به شما بدهد تا بگوید با او بازی کنید، یا بشقاب غذا را کنار بگذارد تا نشان دهد که سیر شده است. شما هم لبخند بزنید، تماس چشمی برقرار کنید و به او واکنش نشان دهید تا کودک به اداهای غیر کلامی ادامه دهد.
- گوش دهید: به صداهایی که کودک در می‌آورد، دقت کنید و با درآوردن صداهای مشابه به او پاسخ دهید. کودکان سعی می‌کنند صدای والدین خود را تقلید کنند. آنها لحن صدای خود را برای تکرار چیزهایی که شنیده‌اند، تغییر می‌دهند. پس صبور باشید و به او فرصت دهید تا با شما حرف بزند.
- تحسین کنید: حتی اگر کم‌ترین تلاش را برای حرف زدن انجام داد، لبخند بزنید و تحسینش کنید. کودکان پروسه بهبود توانایی حرف زدن را از واکنش بزرگسالان یاد می‌گیرد.
- تقلید کنید: کودکان عاشق شنیدن صدای والدینشان هستند. حرف زدن والدین با کودک به افزایش توانایی او در صحبت کردن کمک می‌کند. هرچه بیشتر با کودک «بچگانه» حرف بزنید و از کلمات کوتاه، ساده اما درست استفاده کنید، کودک بیشتر تلاش می‌کند که حرف بزند.
- شرح دهید: اگر کودک با ایجاد سر و صدا به میز اشاره می‌کند، به همین راحتی به او نودل ندهید. در عوض، به ظرف نودل اشاره کنید و بگویید «بازم نودل می‌خوای؟» یا «نودل با پنیر خیلی خوشمزس، مگه نه؟»
- توضیح دهید: درباره کاری که در حین ظرف شستن، لباس پوشیدن، غذا خوردن . تعویض پوشک انجام می‌دهید، توضیح دهید. مثلا بگویید «حالا این جوراب آبی رو بپوش»، یا «حالا این مرغ رو برات می‌برم». به این ترتیب، کودک حرف‌های شما را با آن اشیاء و تجربه‌ها ارتباط می‌دهد.
- طاقت بیاورید: حتی اگر متوجه نمی‌شوید کودکتان چه می‌گوید، ادامه دهید. چیزی را که فکر می‌کنید کودک بیان کرده، آرام و شمرده تکرار کنید و بپرسید درست است یا نه. توجه محبت‌آمیز خود را از او دریغ نکنید تا کودک حس کند برای صحبت کردن تشویق شده است.
- اجازه دهید کودک جلو بیافتد: در حین بازی از علایق و توجه کودک پیروی کنید تا به او نشان دهید که ارتباط یک بازی دو طرفه است و شامل حرف زدن و گوش دادن، و رهبری و دنباله‌روی می‌شود.
- بازی کنید: کودک را به بازی، ایفای نقش و خیال‌پردازی با صدای بلند تشویق کنید تا مهارت‌های کلامی‌اش در سنین بالاتر تقویت شوند.
- بلند بخوانید: کتاب‌خوان‌های جدی، کودکانی هستند که والدینشان در بچگی با صدای بلند برایشان کتاب می‌خواندند و به آنها آرامش و لذت می‌دادند.
۴. با نگرانی درباره تاخیر در تکلم بچه‌ها چه کنیم؟
به علائم جدی تاخیر در تکلم کودک توجه کنید و اگر احساس می‌کنید مشکلی وجود دارد با پزشک خود مشورت کنید. تاخیر در صحبت کردن کودک به دلایل مختلفی رخ می‌دهد، اما هرچه زودتر تشخیص داده شود، زمان بیشتری برای حل مشکل و کمک به کودک برای کسب این مهارت قبل از شروع مدرسه خواهید داشت. پس از مشاوره با یک متخصص، می‌توانید از اقدامات زیر استفاده کنید تا جلوی تاخیر در تکلم کودک را بگیرید:
- انجام تست شنوایی: از هر هزار نوزاد سه نفر مشکل شنوایی دارند که می‌تواند به تاخیر در تکلم منجر شود. در بسیاری از کشورها، بلافاصله پس از زایمان از کودک تست شنوایی می‌گیرند. اگر کودک شما تست شنوایی نداده است، در سه ماهگی او را برای معاینه کامل نزد پزشک ببرید.
- مراجعه به متخصص آسیب‌شناسی گفتار و زبان: این متخصصان می‌توانند اختلالات گفتاری، زبانی یا صوتی را که باعث تاخیر در تکلم کودک می‌شوند، تشخیص دهند و درمان کنند. فرایند درمان با ارائه توصیه‌ها و معرفی بازی‌هایی به والدین صورت می‌گیرد که برای بهبود مشکلات گفتاری در نوزادان و بهبود مهارت‌های زبانی آنها مفید هستند.
- غربالگری رشدی: حدود ۱۷% کودکان آمریکایی از ناتوانی رفتاری یا رشدی مثل اوتیسم، ناتوانی ذهنی یا اختلال شناختی رنج می‌برند. از پزشک خود درباره غربالگری این مشکلات رشدی که باعث تاخیر در تکلم کودک می‌شوند، سؤال کنید.
اولین قدم برای کودکانی که در حال یادگیری تکلم هستند، چیست؟ با صحبت کردن، آواز خواندن و صدا درآوردن، کودک را به ادای اولین کلمه‌اش تشویق کنید. مثبت رفتار کنید و نشان دهید که به او توجه دارید. این بهترین کاری است که می‌توانید برای تکلم کودک خود انجام دهید.
برای مطالعه و دریافت راهنمای کامل‌تر در خصوص این موضوع می‌توانید مروری داشته باشید بر صفحه اختصاصی مطالب و مقالات حوزه سلامت کودکان و هر آنچه که به بحث تغذیه این گروه سنی مرتبط است.
پی‌نوشت مطلب:
- این مطلب برداشتی از مقاله‌ای‌ست با عنوان Your Baby’s First Words که پیشتر در نشریه اینترنتی webmd.com منتشر و توسط تیم تحریریه بی‌سی‌سی مگ تدوین و ترجمه شده است.
- بی‌سی‌سی مگ ژورنالی برای مادران و کودکان است که مستقیما با رویکرد حمایت از مخاطبان و همراهان و همچنین اطلاع‌رسانی، با اتکا بر منابع معتبر و به پشتوانه سیاست‌های مراقبتی برند بی‌سی‌سی منتشر می‌گردد. لازم به ذکر است که هیچ یک از مطالب یا مقالات بی‌سی‌سی مگ جایگزین مشاوره یا نظر مستقیم پزشک متخصص نخواهد بود. بنابراین همواره مشورت با پزشک را اولویت خود قرار دهید.
خیلی خوب بود مقاله. یک سری از نگرانی‌هایی که داشتم برطرف شد. ممنون از تیم خوب بی سی سی. یکه نکته هم من اضافه کنم که تو بحث صحبت کردن کودک خیلی از مادرها نگران یا به نوعی وسواس دارن و این فشار روانی توی خونه رو زیاد می‌کنه و جدا که نباید اینطور باشه.
ممنون از شما برای به اشتراک گذاری نظرتون. خوشحالیم که مطلب براتون مفید بوده.