۱۱ مورد از مهم‌ترین علائم رفتاری و نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد

توجه به نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد بسیار ضروری‌ست. بزرگ­‌ترین دغدغه بعد از تولد، آگاهی از مواردی است که نشانه‌های سلامت نوزاد را تعیین می‌کنند. نوزاد کوچک نمی‌­تواند درد، ناراحتی، گرما و سرما یا هر نوع احساس درونی خود را بروز دهد. حتما وقتی به کودک نگاه می­‌کنید، آرزو می‌کردید بدانید به چه فکر می‌­کند یا در حال تجربه چه احساسی است؟

احتمالا مدام به این فکر می‌کنید که آیا نوزادتان به اندازه کافی شیر می‌خورد؟ به اندازه کافی می‌خوابد و در مسیر صحیح رشد قرار دارد یا خیر؟ صدها سؤال را در گوگل جستجو می‌کنید و مقالات تسکین‌دهنده و گاه مبهم را می‌خوانید. برداشت­‌های سطحی از نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد و خرده اطلاعاتی که در وب فارسی به چشم می­‌خورند، سرگردانی شما را دوچندان خواهد کرد.

مقایسه نشانه­‌های رفتاری نوزادی با نوزاد دیگر و کلی قلمداد کردن تمامی این حالات می‌­تواند هر مادر یا پدری را مضطرب و نگران کند. این نکته را از یاد نبرید: «نوزادان سالم، مجموعه رفتارها، ظواهر و خلق و خوی خاص خود را دارند.»

در این یادداشت آنچه بررسی خواهیم کرد، ۱۱ علائمی‌ست که از مهم‌ترین نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد به شمار می‌رود. برای بسیاری از مادران سوال است که آیا نوزادم به اندازه کافی غذا می‌خورد؟ آیا این همه گریه کردن غیر طبیعی است؟ آیا به راحتی نفس می­‌کشد و زیاد از حد نمی‌خوابد؟

احتمالا برای درک بهتر نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد یا به دنبال دوستان خود می‌روید و می‌پرسید: «به نظر تو نوزادم سالم است؟» آنها جواب مثبت می‌دهند، اما هنوز هم نگران هستید. همه این‌ها خرده‌فکرهای پارانوئیدی است که به راحتی والد را درگیر هزارتوی نگرانی و اضطراب می‌­کند. اینهمه اضطراب اضافی‌ست.

اگر می‌ترسید که مسائل اولیه را در مورد نوزادان نمی‌دانید، پس از چند هفته زندگی با نوزاد دلبندتان به تفاوت بین گریه‌های گرسنگی و خستگی پی خواهید برد. می‌فهمید که او ترجیح می‌دهد چطور تکان داده شود یا در چه پوزیشنی بهتر آروغ می‌­زند.

به‌­علاوه، در مورد مهارت‌های کودک‌پروری خود هم اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنید. نکته مهم که باید به آن آگاه باشد این است که اگر خستگی و بار سنگین تغییرات هورمونی نبود، احساس می‌کردید همه چیز تحت کنترل است و از پس جزئیات برخواهید آمد. بهتر است گول احساسات متناقض را نخورید! این نشانه‌های مهم شامل:

1. نوزاد با لمس و صدای شما آرام می‌شود

 ثابت می‌کند: رابطه خوبی با او دارید.

کار نوزادان گریه کردن است. و حرف زدن با نوزاد احتمالا گریه‌اش را قطع نمی‌کند. صدای شما (به عنوان مادر)، موسیقی متن زندگی او در رحم بوده است، پس باید چیزی باشد که توجه او را به خود جلب کند.

در خصوص نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد، جنیفر شو، پزشک متخصص اطفال و از نویسندگان کتاب «در راه خانه با نوزاد نورسیده» می‌گوید:

«نوزاد عادت دارد که در پناه شما باشد و صدای شما بخش بزرگی از این تجربه است. پس از اینکه نوزاد متولد می‌شود، شنیدن صدای شما و در آغوش گرفته شدن و ماندن در بین بازوان شما، همان حس آرامش‌بخش را برای نوزاد تداعی خواهد کرد.»

وقتی نوزاد از حضور شما آرامش می‌گیرد، یعنی اولین قدم را در ایجاد ارتباط با شما برداشته، و این نشانه روشنی است که او به لحاظ عاطفی در حال رشد است. اگر می‌توانید کودک گریان خود را آرام کنید، و یا هر زمان که با او حرف می‌زنید به شما توجه می‌کند، بدان معنی است که کودک شما قوی و خوش‌قلب است. (بیشتر بدانید: روانشناسی کودک چیست و والدین باید به چه نکاتی در این باره توجه کنند؟)

2. هر روز 8 تا 10 پوشک خیس را عوض می‌کنید و او همچنان وزن اضافه می‌کند

ثابت می‌کند: او به اندازه کافی شیر خورده است، حتی اگر مقدار شیر خوردنش تغییر کند.

اما چطور می‌توانید مطمئن شوید که نوزاد به اندازه کافی شیر می‌خورد؟ اثبات این مسئله در پوشک خیس است. به گزارش مادری در این زمینه گوش کنید:

«نوزاد من پنج هفته قبل از موعد مقرر به دنیا آمد و فقط 2.5 کیلوگرم وزن داشت. من همیشه نگران وزن او بودم. از شیر خوردن او راضی نبودم، تا اینکه ده روز پس از تولد وزن خوبی به دست آورد.»

نوبت‌های معاینه نوزاد را پشت گوش نیاندازید تا متخصص اطفال بتواند ارزیابی کند که آیا نوزادتان در حال رشد است یا خیر. در بین نوبت‌های معاینه، پوشک خیس بهترین نشانه برای خوب شیر خوردن نوزاد است.

به جای آن­که درباره میزان شیر مصرفی نوزاد در هر وعده‌ی غذایی وسواس پیدا کنید، به این معیارها اعتماد کنید. نوزادان هر روز و حتی در هر نوبت به یک مقدار شیر نمی‌خورند.

دکتر شو می‌گوید: «رشد آنها گاها جهشی و گاها کند است.»

بررسی کنید: جدیدترین کالکشن‌های نوزادی با الیاف طبیعی

3. نوزاد حداقل چند بار در روز آرام و هشیار است

 ثابت می‌کند: او شروع به یادگیری کرده است.

اولین هفته‌‌های بعد از تولد با خوردن (هر 2 ساعت یک‌بار) و خوابیدن (حدود 16 ساعت در روز، اما فقط چند ساعت در زمان‌های مختلف) همراه است. در این بین گریه هم وجود دارد و چیز دیگری نیست؛ تا زمانی که نوزاد شما شروع به کنترل عضلات چشم و تمرکز بر یک هدف خاص (بیشتر از همه، روی شما) می‌کند و شما حس می‌کنید که یک اسفنج کوچک در دستان خود دارید.

وقتی نوزادان آرام و هشیار هستند، از همه چیز در اطراف خود نت‌برداری می‌‌کنند و اطلاعات جدید را پردازش می‌کنند. دکتر شو می‌گوید:

«نوزادان در یک‌ماهگی زمان بیشتری بیدار می‌مانند. این زمانی است که آنها به طور خلاصه می‌توانند نشانه‌های بصری را درک کنند.»

4. توجه به صدای جدید از نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد است

 ثابت می‌کند: شنوایی او در حال توسعه است و مغز وی صداها را تشخیص می‌دهد.

با بررسی نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد متوجه می‌شویم که بچه‌ها از زمان تولد قادر به شنیدن هستند، اما چند هفته طول می‌کشد تا بتوانند صداهای متفرقه خارج از رحم را فیلتر کنند. این تصور که برخی صداها جالب‌تر از دیگران هستند (نویز کولر به اندازه‌ی صدای خواهر بزرگ‌تر جالب نیست)، به مرور زمان توسعه می‌یابد. صدای موسیقی-چه از یک اسباب‌بازی باشد و چه از استریو-به طور ویژه توجه نوزاد را به خود جلب می‌کند.

نوزادان قادر به تشخیص صدا نیستند، اما به تدریج درک بهتری از صداهای مختلف پیدا می‌کنند. ممکن است متوجه شوید که نسبت به صدای موسیقی، تلویزیون و حتی اسباب‌بازی‌ها واکنش نشان می‌دهند. این یکی از نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد است. هر بار که کودک صدای جدیدی بشنود، می‌توانید ببینید که واکنش نشان می‌دهد و این نشانه یک رشد سالم است.

اگر می‌بینید که نوزاد به دنبال منبع صدا می‌گردد، یعنی گوش او سالم و نسبت به صداها کنجکاو است.

5. او به الگوها، رنگ‌ها و حرکت‌ها نگاه می‌کند

ثابت می‌کند: بینایی او قوی است و مغز در حال تکامل است.

لابد فکر می‌کنید که توانایی دنبال کردن چرخش پنکه سقفی نشانه‌ی پیشرفت نیست، اما هست. نوزادان با بینایی 20 از 100 متولد می‌شوند و می‌توانند فاصله 20 تا 30 سانتی‌متری را ببینند؛ درست به اندازه فاصله بین صورت نوزاد و شما در حین شیر دادن.

نوزاد در یک‌ماهگی می‌تواند تا 45 سانتی‌متری خود را ببیند. در دو ماهگی اکثر نوزادان شروع به رهگیری الگوها، رنگ‌های شفاف و اشیائی می‌کنند که مثل پنکه در حال چرخش‌اند. آنها در تشخیص رنگ و درک عمق بی‌نقص نیستند، بنابراین رنگ‌های متضاد توجه آنها را به خود جلب می‌کنند. (در همین رابطه بخوانید: ۱۰ راهکار اساسی و مهم برای مراقبت از سلامت کودکان)

6. ارتباط چشمی برقرار می‌کند، می‌خندد و با اطرافیانش خوش می‌گذراند

ثابت می‌کند: نوزاد شما در حال تبدیل شدن به یک موجود اجتماعی و شاد است.

اولین تماس چشمی با نوزاد معمولا در یک ماهگی، اولین لبخند در حدود دو ماهگی، زمزمه کردن در سه ماهگی و خندیدن در چهار ماهگی رخ می‌دهد؛ و هیچکدام از این رخدادها زودتر اتفاق نمی‌افتند. ارتباط چشمی یکی از نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد است

این تعاملات نشان می‌دهند که نوزاد با شما ارتباط می‌گیرد و بیش از پیش از محیط پیرامون خود آگاه است. او تا حدی می‌فهمد که وقتی اجتماعی رفتار می‌کند، چه افرادی با او بیشتر ارتباط می‌گیرند. وقتی نوزاد به پنج ماهگی می‌رسد و کسی به او لبخند می‌زند، با لبخند به او پاسخ می‌دهد. این رفتارها نشان‌دهنده توسعه زودهنگام زبان هستند.

دکتر شو می‌گوید:

«نوزادان مدت‌ها قبل از حرف زدن از زبان بدن، در قالب تماس چشمی و حالت‌های صورت استفاده می‌کنند. این عمل پیش‌زمینه‌ی ارتباط کلامی است. وقتی نوزاد با شما حرف می‌زند یا چیزی را زمزمه می‌کند، در واقع دارد تارهای صوتی‌اش را آزمایش می‌کند و به زودی واقعا حرف خواهد زد.»

7. نوزاد کمتر گریه می‌کند و خواب منظم‌تری دارد

ثابت می‌کند: سیستم عصبی او به بلوغ رسیده است.

آیا احساس می‌کنید که تغییری در روتین نوزاد رخ داده است؟ این یعنی از دوران برزخ گذشته‌اید. این تغییرات ناشی از آن است که سیستم عصبی در حال یادگیری راه و چاه است.

منتظر چندین خواب کوتاه روزانه و خواب چهار ساعته یا بیشتر مابین شیردهی‌های شبانه باشید. بعضی از نوزادان خیلی زود به این مرحله می‌رسند، اما دیگران در چهار ماهگی یا بیشتر به این مرحله می‌رسند.

اگر نوزاد شما بزرگ‌تر شده و هنوز هم غذا خوردن و خوابیدن او غیر قابل پیش‌بینی است، باید برای روزهای او برنامه‌ریزی کنید. بعد نوبت شماست که برای او یک مادر جدید شوید و اطمینان حاصل کنید که کودک خوب عمل می‌کند.

خواب برای رشد کلی نوزادان بسیار مهم است و اگر کودک خوب بخوابد، رشد خوبی هم خواهد داشت. با رشد کودک، سیستم عصبی بهبودیافته به او کمک می‌کند که وارد برنامه‌های مختلف شود که خواب هم یکی از آنهاست. اگر کودک شما خوب می‌خوابد، یعنی خوشحال و راضی است، و این یکی از نشانه‌های رشد سالم است.

8. تحمل وزن از نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد است

 ثابت می‌کند: ماهیچه‌‌های نوزاد قوی‌تر می‌شوند.

بسیاری از نوزادان در یک ماهگی سر خود را به سختی بالا می‌گیرند. در سه ماهگی، آنها به طور مرتب و با مهارت بیشتری سرشان را بالا می­‌آورند. اگر نوزاد شما می‌تواند سرش را بالا نگه دارد یا آن را در آغوش شما حرکت دهد، بدانید که عضلات او قوی‌تر شده‌اند.

در شش ماهگی، کودک ممکن است از هر دو طرف غلت بزند و با کمک بنشیند. در یک سالگی، او می‌تواند با کمک چهار دست و پا حرکت کند، بایستد و راه برود. درباره حرکت کردن و نخستین گام‌های کودک می‌توانید بیشتر مطالعه کنید. به طور کل اینها همه نشان‌دهنده یک کودک سالم هستند.

برای کمک به او باید مطمئن شوید که زمان کافی را در خارج از کریر یا صندلی ماشین سپری می‌کند. خوابیدن روی شکم (تمرین نوزادی)، از جمله مواردی که به او کمک می‌کند غلت بزند یا بدون کمک بنشیند، می‌تواند روند رشد عضلات نوزاد را تسریع کند.

دکتر شوو می‌گوید: «شاهد هستیم در نوزادانی که کمتر روی شکم می‌خوابند، غلت زدن، نشستن و خزیدن دیرتر از حد معمول شروع می‌شود.»

9. اگر کودک تقاضای شیر بیشتری می‌کند

ثابت می­‌کند: اشتهای خوبی دارد و سیستم گوارشی به درستی کار می­‌کند.

نوزادان با تمایل ذاتی به مکیدن متولد می‌شوند؛ این یعنی به محض این­که هر چیزی نزدیک دهان کودک شود، ممکن است آن را بمکد. گر کودک هنگام خوردن شیر صدا در می‌آورد، یعنی به خوبی تغذیه می‌کند. نوزادی که احساس سیری داشته باشد، بعد از تغذیه بهتر می‌خوابد.

10.اگر کودک شما قد و وزن خوبی دارد

ثابت می‌­کند: نوزاد سالم و رشدش طبیعی است.

هر بار کودک را نزد پزشک ببرید، وزن و قد او را اندازه‌گیری می‌کند. در شش ماه اول، کودک رشد سریعی دارد و ممکن است هر هفته به طور متوسط 140 تا 200 گرم وزن و 1.5 تا 2.5 سانتی‌متر قد اضافه کند. در واقع، اگر نوزاد در 5 ماهگی دو برابر و تا 1 سالگی سه برابر زمان تولد خود شده است، این یعنی که او سالم است. شما می‌توانید از پزشک در خصوص وزن و قد ایده‌آل کودک سؤال کنید.

11. اگر مدفوع کودک منظم است

 ثابت می­‌کند: کودک سلامت است.

شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما مدفوع کودک نقش مهمی در تعیین سطح سلامتی او دارد. این موضوع یکی از مهم‌ترین علائم رفتاری و نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد است.

دفعات مدفوع کردن در بین نوزادان متفاوت است؛  بعضی از آنها ممکن است چند بار در روز مدفوع کنند و بعضی دیگر چند روز یک بار دست به این کار بزنند. تا زمانی که مدفوع طبیعی است-یعنی نرم و راحت است و کودک احساس ناراحتی نمی‌کند-نیازی به نگرانی نخواهد بود.

حرف پایانی

این ۱۱ علامت از مهم‌ترین نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد به شمار می‌روند. اگر نوزادتان چنین رفتاری از خود بروز می‌دهد یعنی اوضاع مرتب است.

دقت به این علائم بسیار ضروریست. اگر هر گونه تأخیر در رشد کودک دیدید، توصیه می‌شود که برای یافتن دلیل از دکتر کمک بگیرید و اقدامات لازم را برای درمان انجام دهید.

شما به عنوان یک مادر، همیشه نگران سلامت کودک خود هستید. نوزادان به مراقبت زیادی احتیاج دارند. و باید به عنوان والدین مطمئن شوید که هر کاری را برای حفظ سلامتی کودک انجام می‌دهید.

نوزادان نمی‌توانند حرف بزنند و وضعیت خود را به ما اعلام کنند و این مادر و پدر را در وضعیت سختی قرار می‌دهد. اما اگر هشیار باشید، ممکن است علائم مختلفی را ببینید که از نشانه‌های سلامت فیزیکی نوزاد و کودک سالم است.

همچنین دیدن نشانه­‌هایی که تاخیر در رشد را اثبات می­‌کنند، کمک می‌­کند تا در زودترین زمان ممکن جهت بررسی علل و احتمالا درمان اقدام شود.

برای مطالعه و دریافت راهنمای کامل‌تر در خصوص این موضوع می‌توانید مروری بر صفحه اختصاصی سلامت و تغدیه داشته باشید.

پی‌نوشت مطلب:

• این مقاله با برداشتی از دو مقاله با عنوان Signs of a Healthy Baby  و Signs of a Healthy Baby That Every Parent Must Know (که پیشتر در نشریه اینترنتی parents.com و parenting.firstcry.com انتشار یافته) توسط تیم تحریریه بی‌سی‌سی مگ تدوین و ترجمه شده است.
• بی‌سی‌سی مگ ژورنالی برای مادران و کودکان است که مستقیما با رویکرد حمایت از مخاطبان و همراهان و همچنین اطلاع‌رسانی، با اتکا بر منابع معتبر و به پشتوانه سیاست‌های مراقبتی برند بی‌سی‌سی منتشر می‌گردد. لازم به ذکر است که هیچ یک از مطالب یا مقالات بی‌سی‌سی مگ جایگزین مشاوره یا نظر مستقیم پزشک متخصص نخواهد بود. بنابراین همواره مشورت با پزشک را اولویت خود قرار دهید.